Tijdens de vasten- en Paastijd doorlopen wij in de Protestantse Kerk van Aalst het verhaal van Het leven van Mozes. Elke week verschijnt een meditatie op de website. Zo gaan wij samen op reis vanuit de slavernij in Egypte, door de woestijn, naar het beloofde land.
In de Bijbel staat niet veel geschreven over het eerste deel van het leven van Mozes. Exodus 2 spreekt over de geboorte van Mozes. Daarna maakt het verhaal gelijk de sprong naar de veertigjarige Mozes. Hij zag hoe een Egyptische slavendrijver een Hebreeër sloeg, en daarom bracht hij de Egyptenaar om het leven. Maar voor deze scène heeft Mozes wel degelijk een fascinerend leven gehad. Hij groeide immers op in het hof van de farao. De Bijbel spreekt hier niet over, maar er zijn wel geschiedschrijvers, zoals de Joodse Artapanus van Alexandrië (3e of 2e eeuw voor Christus), die over dit deel van Mozes' leven schreven.
Het verhaal gaat dat farao Palmanothes aan de macht was toen Mozes geboren werd. De farao had een dochter. Zij heette Merris. Zij was getrouwd met een zekere Chenephres, ook wel gekend als de latere koning Sobekhotep IV. Het probleem was dat Chenephres en Merris geen kinderen konden krijgen. Daarom adopteerde Merris een Hebreeuws kindje, genaamd Mozes. God had hem gezegend met buitengewone intelligentie, en Merris gaf hem de beste educatie die een kind kon krijgen. Dit maakte dat hij als volwassen man één van de meest capabele mensen in Egypte was. Hij ontwikkelde allerlei nieuwe uitvindingen, zoals speciale schepen, machines die stenen konden tillen, waterputmachines, wapens, harnassen en pantserwagens. Ook ontwikkelde hij een nieuwe filosofische stroming en bracht hij significante bijdragen aan de Egyptische literatuur. En alsof dit alles nog niet genoeg was, hij bleek ook een uitstekende heerser te zijn. Het rijk was verdeeld en werd geteisterd door oorlogen aan de landsgrenzen. Daarom organiseerde hij het land in 36 nomen. Nomen zijn een soort provincies. Aan elke noom schreef hij een god toe in de vorm van een dier, zoals een hond of kat, die in deze specifieke noom aanbeden mocht worden. Hij verdedigde het land of heldhaftige wijze tegen vijandige volken, richtte steden op en was zo geliefd dat de priesters hem associeerde met de goden.
Alles was Mozes deed, deed hij voor zijn stiefvader en heerser Chenephres. Maar Chenephres, die nu heerste als koning over een vredig rijk, was jaloers. Iedereen wist dat het de verdiensten waren van Mozes, en niet die van hem. Daarom verzon hij een list, en stelde Mozes aan als aanvoerder van een oorlog tegen de Ethiopiërs die ze onmogelijk konden winnen. Mozes zou zeker om het leven komen in deze strijd. Maar Mozes verzamelde vele troepen om zich heen en ging succesvol de strijd aan. Omdat de oorlog tien jaar duurde, en omdat zijn leger zo groot was, bouwde Mozes in de tussentijd een stad. De god van deze stad was een ibis, want deze vogels vermoorden slangen die gevaarlijk zijn voor mensen.
Toen Mozes terugkeerde na de oorlog, verwelkomde Chenephres hem met open armen. Maar Aäron, de broer van Mozes, waarschuwde hem dat Chenephres hem nog steeds naar het leven stond. Daarom kon hij maar het beste vluchten. We zouden kunnen zeggen dat Chenephres op zoek was naar een stok om mee te slaan. Wellicht, en dit is volkomen speculatie, was de vermoorde Egyptische slavendrijver deze stok.
Het verhaal van de slavendrijver laat de twee kanten van Mozes zien in deze jonge fase van zijn leven. Aan de ene kant was Mozes een rechtvaardig mens. In de moord van de Egyptenaar deed hij wat hij al zijn hele volwassen leven deed. Hij bracht gerechtigheid waar onrecht plaatsvond. Hij bracht goede religie waar afgoderij heerste. Hij bracht orde en controle waar chaos en verdeeldheid aan het roer stonden. Vanuit zijn eigen kracht en buitengewone geest kon hij veel bereiken, en het meeste wat hij deed was goed.
Maar de confrontatie met de twee Hebreeën laat ook de tweestrijd zien in het hart van Mozes. Met al zijn aardse kracht en wijsheid was hij niet in staat om volmaakt recht te spreken. Hij kon niet op eigen kracht en met Egyptische wijsheid het koninkrijk van God op aarde bouwen. Zelfs hij, als onderkoning en Egyptische halfgod, kon niet in die hoedanigheid het volk van God verlossen van de onderdrukking. Zoals koning Salomo zei: "Vertrouw op de HEER met heel je hart, steun niet op eigen inzicht." (Spr. 3:5) Want zelfs Mozes in zijn hoogtijdagen kon niet vanuit zichzelf Gods recht op aarde bewerkstelligen.
Het was tijd voor Mozes om te vluchten naar het buitenland, ver weg van het centrum van aarde wijsheid. De aardse macht en kennis maakte hem hoogmoedig. Hij vluchtte naar de zuidelijke grens van de aarde en kwam in Midjan terecht. Dit was woestijnland, ver van de bewoonde wereld. Hier was geen bibliotheek of machinerie. Hier kon hij geen geopolitieke spelletjes spelen en oorlogen bedrijven. Het enige wat hij kon doen was een aantal verdwaalde geiten bij elkaar houden. Hier in deze woestijn, ver weg van het centrum van menselijke kracht, was het tijd voor Mozes om de ware God te ontmoeten. Hier zou hij leren hoe Gods kracht en wijsheid wel het volk kon verlossen en een hemels koninkrijk kon stichten op aarde.
Nu, duizenden jaren later, leven wij in een wereld waar technologie en menselijke maakbaarheid groter is dan ooit. Dit geeft ons de illusie dat wij zelf in staat zijn om alle problemen op te lossen en een hemels koninkrijk op aarde te stichten. Nog steeds denken wij vaak dat wij allerlei crisissen - groot en klein - zelf kunnen oplossen. Wanneer wij deze arrogantie in ons eigen hart herkennen, dan betekent dit dat wij net als Mozes teveel tijd hebben doorgebracht aan de oevers van aardse kracht en wijsheid. Deze vastentijd is een goede tijd om met Mozes weg te vluchten naar de geestelijke Midjanitische woestijn. Dit is een plaats waar wij in gebed toegeven niet ons leven in de hand te hebben. Onze eigen oplossingsgerichte denken komt hierdoor tot stilte. In deze stilte ontstaat de ruimte voor God om in al Zijn wijsheid en kennis de ware weg te wijzen naar het goede leven met Hem.